Przetłumaczone przez: Wiktor Maturski
Dr Adelle Forth z Uniwersytetu Carleton przesłała kilka pytań do dr Stephena Portera z Uniwersytetu Kolumbii Brytyjskiej w Okanagan. Odpowiedział on na te pytania (zobacz poniżej) z pomocą swojej doktorantki, Pameli Black, z którą badał psychopatię i wykrywanie ofiar.
Jakie czynniki sprawiają, że ludzie są łatwiej oszukiwani przez psychopatów?
W ramach pasożytniczego stylu życia psychopaci lubią manipulować i wykorzystywać ludzi, aby uzyskać dostęp do zasobów (np. pieniędzy, miejsca zamieszkania itp.), usług seksualnych i władzy. Pewne badania wykazały, że psychopaci celują w konkretnych ludzi, którzy są społecznie odizolowani i wrażliwi emocjonalnie. Wrażliwość jest związana z niską samooceną, poczuciem własnej wartości, pewnością siebie i brakiem asertywności. Osoby te są bardziej podatne na oszustwa, ponieważ mogą być zauroczone uwagą poświęcaną im przez psychopatę i mają trudności z powiedzeniem „nie”, gdy psychopata prosi je o różne rzeczy (bezpośrednio lub pośrednio). Badania wykazały, że psychopaci są w stanie zidentyfikować ten rodzaj wrażliwości na podstawie samej mowy ciała, takiej jak opadnięte ramiona i styl chodu. Najnowsze badania pokazują również, że psychopaci są w stanie odzwierciedlać zachowania ludzi (dzięki czemu są bardziej sympatyczni) i potrafią naśladować wyrażanie emocji, gdy tego potrzebują, nawet jeśli ich doświadczenie emocjonalne jest bardzo ograniczone.
Czy istnieją jakieś sygnały ostrzegawcze, które mogłyby zaalarmować kogoś, że ma do czynienia z psychopatą?
Istnieje wiele sygnałów ostrzegawczych, które mogą zidentyfikować psychopatę, ale często nie są one oczywiste przy pierwszym spotkaniu. Psychopaci są notorycznymi kameleonami społecznymi, którzy początkowo mogą prezentować się jako czarujący i interesujący płynni rozmówcy, więc trudno jest zidentyfikować psychopatę przy pierwszym spotkaniu. Jednak w miarę upływu czasu i zauważania wzorców w jego zachowaniu, można zacząć dostrzegać wskazówki dotyczące jego podstawowej patologii. Na przykład, psychopaci często stosują oszustwa, okłamując każdego i wszystkich, a nawet w konfrontacji ze swoimi kłamstwami, zwykle są w stanie się z nich wykręcić. Można również zauważyć, że brakuje im empatii dla innych, nie wykazują odpowiednich reakcji na sytuacje emocjonalne, są skrajnie narcystyczni i mają niezdolność do utrzymywania długotrwałych relacji. Co więcej, są one bardziej skłonne do popełniania brutalnych przestępstw i używania różnych substancji. Badania przeprowadzone w naszym laboratorium wykazały, że psychopaci znacznie częściej planują (i lubią planować!) i popełniają morderstwa z „zimną krwią” niż nie-psychopaci, którzy częściej popełniają spontaniczne morderstwa typu reaktywnego. Jest to zgodne ze skłonnością do poszukiwania wrażeń. Psychopaci będą angażować się w ekstremalne działania związane z poszukiwaniem wrażeń również poza kontekstem przestępczym, takie jak lekkomyślna jazda, ryzykowne hobby itp. Ważne jest, aby pamiętać, że wykazanie jednego lub dwóch z tych objawów nie wystarcza do zdiagnozowania psychopatii i że to zbiór wielu cech czyni psychopatę. Diagnozę można postawić wyłącznie za pomocą zweryfikowanych testów psychologicznych, takich jak Psychopathy Checklist stworzona przez Roberta Hare’a, a termin ten nie powinien być stosowany do każdego, kto nie został formalnie oceniony. Zasadą, którą można stosować podczas poznawania nowych osób jest jednak to, że jeśli wydają się one zbyt piękne, by mogły być prawdziwe, to prawdopodobnie takie są.
Czym różni się język psychopatów od języka niepsychopatów?
Mówi się, że psychopaci mają „dar gadania”. Oznacza to, że są interesującymi i czarującymi gawędziarzami, którzy z łatwością potrafią przyciągnąć uwagę otoczenia. Jeśli jednak uważniej wsłuchamy się w język, jakim posługują się psychopaci, możemy zauważyć kilka trendów, które mogą wskazywać, że ich historie są zbyt piękne, by mogły być prawdziwe. Na przykład, psychopaci są podatni na oszustwa i mają w nich wprawę. Z łatwością potrafią kłamać, a czasami czerpią z tego przyjemność (np. „rozkoszy oszusta”). Co więcej, gdy są konfrontowani ze swoimi kłamstwami, często nie okazują wstydu ani poczucia winy za kłamstwo, unikają bezpośredniej odpowiedzi na zadawane im pytania i nadal mówią więcej kłamstw. Ponadto historie psychopatów są poboczne, często przeskakują z tematu na temat i nie mają większego sensu. Jeśli podejrzewa Pan/Pani, że dana osoba może być psychopatą, wysłuchanie treści jej opowieści może dostarczyć kilku wskazówek.
Co według Pana było najbardziej znaczącym wydarzeniem w dziedzinie psychopatii w ciągu ostatnich kilku lat?
Myślę, że jednym z ostatnich znaczących wydarzeń w dziedzinie psychopatii jest rosnące uznanie roli środowiska w rozwoju tego zaburzenia (praca Evy Kimonis jest godna uwagi). Mniej więcej do ostatniej dekady dominowała opinia, że psychopatia jest przede wszystkim wrodzonym, genetycznym uwarunkowaniem. Ostatnio zaczęto badać, w jaki sposób środowisko (tj. doświadczenia traumatyczne we wczesnym dzieciństwie) może odgrywać rolę w rozwoju psychopatii i w jaki sposób ten rodzaj psychopatii może różnić się w prezentacji od psychopatii o podłożu biologicznym. Coraz częściej uznaje się, że istnieje wiele ścieżek rozwoju tego wyniszczającego zaburzenia.
