Przetłumaczone przez: Wiktor Maturski
Kiedy ludzie myślą o psychopatycznych kobietach, na myśl przychodzą prawdziwe programy kryminalne, takie jak Deadly Women. Kryminolodzy często wskazywali, że gdy kobiety popełniają przestępstwa, zwłaszcza przestępstwa z użyciem przemocy, media przedstawiają je jako „szalone” (ich przestępstwa są związane z problemami zdrowia psychicznego) lub „złe” (są postrzegane jako złe i zasługujące na karę). Kryminolodzy sugerują, że taki obraz wynika z faktu, że kiedy kobiety angażują się w przemoc, przeciwstawiają się swoim kobiecym rolom płciowym. Oczekuje się, że kobiety będą łagodne, empatyczne, wyrozumiałe, uległe i pasywne. Kiedy kobiety sprzeciwiają się swojej roli płciowej, są uważane za „podwójnie dewiacyjne” i często przedstawiane jako szczególnie ohydne (więcej informacji można znaleźć w Faith & Jiwani, 2015).
Abstrahując od sensacyjnych przedstawień kobiet dotkniętych wymiarem sprawiedliwości w mediach, czy naprawdę istnieje różnica między kobietami z cechami psychopatycznymi a mężczyznami z cechami psychopatycznymi? Czy psychopatyczne kobiety są bardziej niebezpieczne niż psychopatyczni mężczyźni? Po pierwsze, osoby z psychopatią niekoniecznie są seryjnymi mordercami, a psychopatia nie jest równoznaczna z przemocą. Osoby z psychopatią odróżniają dobro od zła, ale nie przejmują się krzywdą, jaką wyrządzają innym. Psychopatia to konstelacja cech osobowości i zachowań, takich jak cechy interpersonalne (np. bycie podstępnym, manipulacyjnym), cechy emocjonalne (np. brak empatii lub brak poczucia winy za zrobienie czegoś złego), cechy stylu życia (np. czerpanie korzyści od innych, bycie impulsywnym i nieodpowiedzialnym) oraz antyspołeczność (np. popełnianie przestępstw i wczesne problemy z zachowaniem, takie jak zastraszanie). Ludzie mogą znajdować się na kontinuum cech psychopatycznych, przy czym niektórzy wykazują bardzo niewiele cech, a inni wykazują wiele cech.
Dla celów niniejszego przeglądu „psychopatyczny” odnosi się do osób z wieloma cechami psychopatycznymi. Ogólnie rzecz biorąc, psychopatia występuje znacznie częściej u mężczyzn niż u kobiet. Badania sugerują, że podczas stosowania Psychopathy Checklist-Revised (PCL-R; Hare, 2003) w populacjach przestępców, mężczyźni uzyskują wyższe wyniki i częściej diagnozuje się u nich psychopatię niż u kobiet. Ponadto, badania wykorzystujące samoopisowe miary psychopatii w populacji ogólnej wykazują, że mężczyźni mają tendencję do uzyskiwania wyższych wyników niż kobiety. Ze względu na niski wskaźnik występowania psychopatii u kobiet, badania nad kobietami z wieloma cechami psychopatycznymi były ograniczone.
Stwierdzono również, że ogólnie rzecz biorąc, kobiety są bardziej narażone na patologię internalizacyjną – częściej diagnozuje się u nich lęk i depresję. Mężczyźni są bardziej narażeni na zaburzenia eksternalizacyjne – częściej mają problemy z nadużywaniem substancji psychoaktywnych, angażują się w agresję i diagnozuje się u nich antyspołeczne zaburzenia osobowości (APSD). Niektóre badania sugerują, że różnice te mogą mieć podłoże biologiczne (np. różnice w poziomie hormonów płciowych) lub poznawcze (np. skłonność do antyspołecznych i agresywnych postaw).
Inne badania wskazują na potencjalne różnice w socjalizacji – oczekuje się, że mężczyźni i chłopcy będą powstrzymywać się od okazywania emocji i angażować się w brutalne zabawy (potencjalnie zachęcając do agresji). Kobiety i dziewczęta są zachęcane do okazywania emocji i uczuć oraz do bycia opiekuńczymi, wrażliwymi, pasywnymi i troskliwymi. Czynniki te mogą pomóc wyjaśnić, dlaczego psychopatia występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet – w grę mogą wchodzić czynniki biologiczne, poznawcze i społeczne, które zachęcają mężczyzn do bycia bardziej agresywnymi lub antyspołecznymi.
Jednakże, jeśli chodzi o porównanie psychopatycznych kobiet z psychopatycznymi mężczyznami, naukowcy odkryli, że mają oni pewne wspólne cechy. Na przykład, obie są młodsze w wieku, w którym popełniają przestępstwa, popełniają większą różnorodność różnych przestępstw i częściej padają ofiarą nieznajomych niż innych przestępców (Hare, 1993; Kosson et al., 2006; Tuente et al., 2014). Ich przestępstwa są częściej motywowane chęcią osobistego zysku, władzy i dominacji. Zarówno mężczyźni, jak i kobiety z cechami psychopatycznymi są mniej zaniepokojeni emocjonalnie rzeczami, które im się przytrafiają, ich niepokój jest związany z interpersonalnymi i emocjonalnymi aspektami psychopatii i mają tendencję do problemów z uwagą (Verona & Vitale, 2018). Mają również podobne obszary w mózgu związane z doświadczaniem strachu, które są wadliwe w pewnych warunkach (Maurer et al., 2022). Badania te pokazują zatem, że podstawowe cechy psychopatii wydają się objawiać podobnie u obu płci.
Jednocześnie istnieją dowody na to, że psychopatia może objawiać się inaczej u kobiet niż u mężczyzn – a mianowicie w pewnych znaczących różnicach behawioralnych. Po pierwsze, sugeruje się, że psychopatyczne kobiety częściej stosują taktyki manipulacyjne, aby uzyskać to, czego chcą od innych, takie jak stosowanie subtelnych, mniej brutalnych i bardziej werbalnych taktyk agresji (np. plotkowanie; Nicholls & Petrila, 2005). Psychopatyczni mężczyźni stosują jawną agresję częściej niż psychopatyczne kobiety (de Vogel & Lancel, 2016). Ponieważ ich agresywne zachowanie jest mniej brutalne fizycznie i częściej ukryte, kobiety z cechami psychopatycznymi mogą być mniej narażone na złapanie niż mężczyźni (Nicholls & Petrila, 2005).
Psychopatyczne kobiety są również bardziej skłonne do angażowania się w zachowania samobójcze/samookaleczające, wykorzystują swoją seksualność do manipulowania innymi, są bardziej niestabilne emocjonalnie, bardziej niespokojne i bardziej narażone na rozwój zespołu stresu pourazowego (PTSD; zaburzenie paniki, lęku, a czasem paranoicznych lęków, które występuje po doświadczeniu traumatycznego wydarzenia; American Psychiatric Association, 2013). Kiedy psychopatyczne kobiety popełniają przestępstwa, mają tendencję do popełniania przestępstw takich jak kradzież lub oszustwo i częściej niż psychopatyczni mężczyźni są motywowane przede wszystkim zazdrością lub zemstą (de Vogel & Lancel, 2016).
Kobiety z wysokimi cechami psychopatycznymi mają tendencję do koncentrowania swojej agresji bardziej w rodzinie i w relacjach interpersonalnych. W porównaniu z mężczyznami z psychopatią, kobiety są bardziej agresywne wobec członków rodziny i w domu, zadają mniej poważnych obrażeń ofiarom i rzadziej są aresztowane za swoje agresywne zachowanie. Kobiety psychopatyczne są również bardziej skłonne do prostytucji, nieodpowiedzialnego rodzicielstwa i zachowań agresywnych wobec swoich partnerów i dzieci (Verona & Vitale, 2018).
W przeciwieństwie do psychopatycznych mężczyzn, wydaje się, że niestabilność emocjonalna jest wyjątkowym zjawiskiem u psychopatycznych kobiet. Często psychopatyczni mężczyźni w więzieniu są opisywani jako emocjonalnie zimni i nieczuli. Mają tak zwany „płaski afekt”, który występuje, gdy ktoś nie ma emocji w głosie; psychopatyczni mężczyźni są opisywani jako wykazujący niewielki niepokój, strach lub panikę.
Co więcej, u kobiet z cechami psychopatycznymi częściej niż u mężczyzn diagnozuje się zaburzenie osobowości typu borderline (BPD; zaburzenie osobowości charakteryzujące się niestabilnością emocjonalną i częściej występujące u kobiet). Dla przykładu, Carabellese i współpracownicy (2018) podali, że 85% psychopatycznych mężczyzn miało zdiagnozowane ASPD (zaburzenie osobowości, które jest bardziej powszechne u mężczyzn i ma objawy, które koncentrują się na gwałtownych zachowaniach, takich jak popełnianie przestępstw, bycie agresywnym i lekkomyślność), podczas gdy u 80% psychopatycznych kobiet zdiagnozowano BPD. Carabellese i współpracownicy (2018) sugerują, że skoro psychopatyczni mężczyźni są bardziej narażeni na zdiagnozowanie ASPD, nie jest zaskakujące, że psychopatyczni mężczyźni są bardziej brutalni i łamią prawa, które prowadzą do ich złapania. Sugerują oni również, że ponieważ u psychopatycznych kobiet częściej diagnozuje się BPD, nie jest zaskakujące, że mają one tendencję do bycia niestabilnymi emocjonalnie.
Podobna różnica między płciami została zidentyfikowana wśród nastolatków: dorastające dziewczęta z cechami psychopatycznymi wydają się być mniej agresywne i mniej narażone na wczesne problemy z zachowaniem niż dorastający chłopcy z cechami psychopatycznymi. Przykładowo, Linberg i współpracownicy (2016) stwierdzili, że dziewczęta z cechami psychopatycznymi częściej mają niestabilne relacje interpersonalne, doświadczają wykorzystywania seksualnego w dzieciństwie i wiktymizują osoby, które znają, a rzadziej wiktymizują nieznajomych w porównaniu do chłopców z tymi cechami. Pokazuje to, że nawet w młodym wieku osoby, które wyrastają na psychopatyczne kobiety, mają więcej problemów emocjonalnych, doświadczają więcej traumatycznych przeżyć i różnią się pod względem tego, kogo obierają sobie za cel.
Należy zachować ostrożność. Badania te nie pokazują, że osoby, u których zdiagnozowano zaburzenie osobowości typu borderline (BPD) są psychopatyczne. Wyciągnięcie takiego wniosku byłoby błędne i problematyczne. BPD jest całkowicie odrębnym zaburzeniem, często diagnozowanym u osób, które w przeszłości były wykorzystywane seksualnie lub doświadczyły poważnej traumy. Niektórzy eksperci sugerują, że ze względu na wysoką współchorobowość między historią poważnej traumy a PTSD u osób, u których zdiagnozowano BPD, BPD może być związane z szerszym zbiorem objawów związanych z traumą (Powers et al., 2022). Dochodzenie do wniosku, że wszystkie kobiety z BPD są psychopatyczne, jest niedokładne i stygmatyzujące dla osób cierpiących na to zaburzenie. BPD jest już wysoce stygmatyzowanym zaburzeniem i nie należy go mylić z psychopatią. Badania sugerują raczej, że behawioralnie kobiety z wysokim poziomem cech psychopatycznych mogą wykazywać zachowania przypominające BPD i mogą być bardziej narażone na zdiagnozowanie BPD. Nie jest to tożsame ze stwierdzeniem, że kobiety z BPD są psychopatkami i zdecydowanie zachęcamy badaczy i opinię publiczną do uznania tej różnicy w celu zminimalizowania szkód i stygmatyzacji tych ofiar/osób, które przeżyły traumę i u których rozwinęły się objawy BPD.
Wniosek jest taki, że kobiety z psychopatią nie są bardziej zabójcze i przebiegłe niż mężczyźni z psychopatią (nawet jeśli tak przedstawia je Hollywood). Psychopatyczne kobiety są raczej średnio bardziej niestabilne emocjonalnie i mniej skłonne do przemocy niż psychopatyczni mężczyźni. Chociaż istnieją ważne podobieństwa między psychopatycznymi mężczyznami i kobietami, istnieją również istotne dowody na różnice między płciami, które należy wziąć pod uwagę.
Więcej informacji na ten temat można znaleźć tutaj:
Fournier, L. F., & Verona, E. (2022). Psychopathy, trauma, and PTSD symptoms: Theory and evidence. In J. E. Vitale (Ed.), The complexity of psychopathy (pp. 201-234). Cham: Springer Nature.
Verona, E., & Vitale, J. (2018). Psychopathy in women: Assessment, manifestations, and etiology. In C. J. Patrick (Ed.), Handbook of psychopathy (2nd ed., pp. 415-436). The Guilford Press.
References:
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). American Psychiatric Publishing.
